Өңірлік кеңес бизнестің біраз мәселелерін шеше алатын күшке айналды

Оңтүстік Қазақстан облысының экономикалық даму стратегиясы, өңірдің инвестициялық саясатының тұрақтануы және оның индустриялық-инновациялық белдеуінің болашақ көрінісі мұның барлығы өңірлік Кәсіпкерлер палатасының белсенді қатысуымен жүзеге асуда. Бұл туралы  «Атамекен» ҚР ҰКП  Төралқа Төрағасы Тимур Құлыбаев ОҚО-ға барған іссапары барысында айтып өтті. Бұл кездесу қорытындысы және ҰКП басшысының жергілікті бизнес-қоғамдастық алдына қойған міндеттері жайында ОҚО Кәсіпкерлер палатасы Өңірлік кеңесінің төрағасы Қайнар Абасов әңгімелеп берді.

–Қайнар Бегалыұлы, ОҚО Кәсіпкерлер палатасы жетістіктерінің қайсысы ең маңызды?

–Палатаның тиімді жұмысының негізгі нәтижелерінің бірі ретінде іскерлік ортадағы әкімшілік қысымның төмендегенін атап өтер едім. Бизнестің құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау, инспекцияларды қысқарту, бақылау және қадағалау жүйесін жетілдіру бойынша іс-шараларды айтарлықтай күшейтуге қол жеткіздік. Тек 2017 жылы ОҚО Кәсіпкерлер палатасы сарапшылары кәсіпкерлердің құқықтары мен заңды мүдделерін 4,5 млрд теңге көлемінде қорғады. Ал Палата жұмыс істеген уақыттан бастап бизнестің   12,6 млрд теңгеге тең мүлігін үнемдедік. Кәсіпкерлер негізсіз есептелген салықтарды, айыппұлдар және өсімдерді төлеу арқылы қош айтысатын бұл қаражаттар бизнесте қалды.

Палатаның негізгі жетістіктердің бірі – бизнестің жер учаскелері туралы ақпаратқа онлайн қолжетімділігін қамтамасыз етуі. Шымкент қаласының интерактивті картасы енді әкімдік сайтында ашық қолжетімді, онда бас жоспар, ПДП, функционалдық аймақтар, қызыл сызықтар және басқа құрылыс нормалары көрсетілген. Онда жер учаскелерінің кадастрлық нөмірлері, сондай-ақ инвестициялық жобаларды іске асырудың орындылығын бағалауға мүмкіндік беретін қаланы дамыту жоспарларын да көрсетілген.

 Бүгінгі таңда бекітілген бас жоспарлары, егжей-тегжейлі жоспарлау жобалары ОҚО-ның 15 қалаларында және аудандарында бар және олар барлығына ашық. Инженерлік және коммуникациялық желілерге қосылу, сондай-ақ энергетикалық қуаттардың еркін энергия сыйымдылығының картасы деп аталатын ашық ақапаратқа қол жеткіздік. Осының бәрі бұрын ашық қолжетімді болмады, осылайша бизнестің тиісті және сенімді ақпараттары болмады.

Оңтүстік Қазақстандық бизнестің шешілмеген жүйелік проблемаларының бірі ұн тарту компанияларының Өзбекстанға экспортталатын Қазақстандық ұн бойынша акциздік салығының 11%-дан нөлге дейін төмендеуі. Сондай-ақ, жалған кәсіпкерлікке қатысты қылмыстық қудалауға қатысты көптеген контрагенттер – Оңтүстік Қазақстандық компаниялар болған кезде де, шешілмеген мәселе шешілді. «Атамекен» ҰКП бастамасы бойынша «жалған кәсіпкерлік» бабы алынып тасталды. Біз «ҚТЖ» ҰК» АҚ-та жүк тасымалдау жағдайын тұрақтандырдық.

Қысқасы, жүргізілген жұмыстың арқасында іскерлік жағдай айтарлықтай жақсарды, бұл ШОК санының өсуіне оң әсерін тигізді. Кәсіпкерлік субъектілерінің саны бойынша облыс жетекші орынға ие. Бүгінде ОҚО-да 179,5 мың шағын және орта бизнес кәсіпорындары шоғырланған.

– Кәсіпкерлердің өтінімдері  қаншалықты өз пайдасына шешіліп жатады?

– Палатаға жолданған мәселелердің жартысынан көбі бизнестің пайдасына шешіліп жатады. Мәселен, өткен жылы 515-тен 257-ге жуық өтінім оң нәтижемен шешілді. Бұл Палатаның қызметіндегі негізгі басымдықтардың бірі болып табылатын ОҚО Кәсіпкерлер палатасының құқықтық бөлімінің қызметкерлері кәсіпкерлерді қорғауды тиімді жүзеге асырып келеді. Өңірлік палата бизнестің ыңғайлы болуына жағдай жасау үшін барлық күш-жігерін жұмсауда.

Кәсіпкерлердің құқықтарын бұзу фактілеріне жылдам әрекет ету және бизнеске тиімді көмек көрсету үшін Кәсіпкерлер палатасы іске қосқан үш жоба жұмыс жасауда: мемлекеттік органдармен және табиғи монополиялар субъектілерімен байланыс топтары (2017 жылы 134 бизнес мәселесі оң шешілді); «Кәсіпкерлікке жедел жәрдем» жобасы (162 мәселе оң шешілді); электр қуатының электронды картасы (84 кәсіпкерге техникалық жағдайларды алуға жәрдемдесу).

–Өңірлік бизнесті қолдаудың бағытталған басымдықтары мен проблемалары туралы айтып беріңізші?

–Өңірдегі бизнесті жүргізудегі негізгі кедергілері: қаржы ресурстарына қолжетімділік, ауылшаруашылық тауар өндірушілерінің өзара әрекеттесу проблемалары және импортты алмастыру, аймақтағы өз бетінше жұмыспен айналысатындарды тарту және білікті мамандардың жоқтығы. Шындығында, күн тәртібінде тек маңызды мәселелер ғана болды, оның құзырлы шешімі аймақтық бизнестің одан әрі дамуына байланысты болмақ. Импортты алмастыру проблемасына келетін болсақ, ӨКП облыстың 164 кәсіпорнын 7 сала бойынша – азық-түлік, жеңіл, жиһаз, қағаз, химия және фармацевтика өнеркәсібі, құрылыс индустриясы және машина жасау салаларында  паспорттау бойынша көп жұмыс жасады. Талдау барысында Палатаның сарапшылары кәсіпорындардың жартысы жүктелгені анықтады, ол 57%-ды құрайды. Филиалдардың ең аз жүктелген кіші саласы сүт өнімдері кәсіпорындары (44%), мақта өңдеу кәсіпорындары (49%) болып табылады, бұл негізінен шикізаттың болмауына байланысты. Сондай-ақ, аз жүктелген кіші салалар медициналық өнімдерді өндіретін кәсіпорын (41%), сорғылар өндірісі (42%), ПВХ өнімдері, резеңке бұйымдар (49%) болып табылады. Бұл кәсіпорындардың жүктелмегендіктері сату болмауына және айналым капиталын болмауына байланысты. Жалпы, паспортталған кәсіпорындардың 32% -да айналым капиталы жетіспеуде, ал 26% -да сату проблемалары, 29% -жеткілікті шикізатты жоқ. Бұдан әрі импорт алмастыруға және оларды өндірушілерге перспективалық тауарларды анықтау үшін бірлескен жол картасын әзірлеу туралы шешім қабылданды.

Оңтүстік Қазақстан облысында мемлекеттік сатып алудағы жергілікті қамту үлесін, сатып алудың жергілікті үлесін ұлғайту тапсырмасын шешу үшін квазимемлекеттік сатып алу мониторингін жүргізу бойынша жұмыс комиссиясы құрылған, Палата сарапшылары ОҚО шағын және орта  кәсіпорындардың мәселелерін шешу бойынша жұмыс тобы құрамына енді. Өткен жылы олар мемлекет қаражатына салынған, ОҚО бойынша 55 құрылыс нысандарына мониторинг жасады. Мониторинг барысында  шетелдік жасалған материалдарды қолдану фактілері анықталды,  олардың аналогтары Оңтүстік Қазақстан және еліміздің өзге аймақтарда өндіріледі. Мониторинг нәтижелері ОҚО әкіміне тапсырылды.

Отандық тауар өндірушілерді қолдау мақсатында Өңірлік палата өнеркәсіптің отандық тауар өндірушілерінің тауарлар тізілімін әзірледі. Оңтүстіктің 1000 тауарөндірушілерін қамтыған «ONTUSTIK ONIMDERI» каталогы 3 тілде құрылды және компаниялар туралы толық ақпараттар  мен мобильді қосымшасы да бар.

Өңірлік бизнеске қатысты ҰКП бастамаларының бірі  - коммуникациялық іскерлік жайларды жалдау арқылы шағын өнеркәсіптік аймақтар құру іске асырылды. Жалпы аумағы 143 гектарды қамтитын, жаңа нысандардың құрылысы үшін дайын инфрақұрылымы бар жер және дайын алаңдар орналасқан «Атамекен-Ордабасы» индустриалды паркі» жобасы сәтті жүзеге асуда.

Бүгінгі күні мұнда 21 ШОБ орналасқан. Осы салалардағы жобаларды орналастыру үшін инвесторларды тарту бойынша белсенді жұмыс жүргізілуде. Бұдан басқа, «Оңтүстік» және «Тассай» индустриалды аймақтарының аумағында жеңілдікті бағамен өндіріске дайын алаңдарды ұсынатын (кіші индустриалды парк)  «Brownfield» құрылысы жүргізілуде. Осы бағыттағы жұмыстар жалғасуда, өйткені облыста 66  жұмыс тоқтатылып тұрған кәсіпорындар мен бос орындар анықталды.

ОҚО Кәсіпкерлер палатасының веб-сайтында орналастырылатын және үнемі жаңартылып отыратын отандық өндірушілердің тізімі енгізілген. Бюджеттік қаражат есебінен салынатын объектілердің «K» қосымшасы бойынша (қазақстандық қамту) ПОӘК-дегі қазақстандық қамтуды үздіксіз бақылануда.

Шаруа қожалықтарын нығайту бойынша үлкен жұмыстар атқарылды. 2017 жылы құрылған ауыл шаруашылық кооперативтерінің 640-ының ОҚО Кәсіпкерлер палатасының сүйемелдеуіне 121 Ауылшаруашылық қожалықтары алынып, кеңестен бастап, құжаттарын құрудан және тіркеуден қаржыландыруды алуға дейін толық көмек көрсетілді. Осы кооперативтердің қатысушылары 1772 кәсіпкерлік субъектілері болды. Жеке қосалқы шаруашылықтардың  қызығушылықтары бренд болып қалыптасқан кооперацияларына түсті, себебі өндіріс процесін ұйымдастыруды және өнімді сату және қарыз қаражатын алу процесін жеңілдетеді.

–ОҚО Өзбекстанмен шектеседі. Палата алдында шекаралық нарықтарда табысты бәсекелесу үшін қандай қиындықтар бар?

– Осыған орай, отандық тауар өндірушілерге кооперация тарапынан, өңдеу, сақтау және өткізуге  қолдау көрсету қажет. Біз ауыл шаруашылық кооперативтер қозғалысына белсене қатысуымыз керек. Қазір Өзбекстанмен шекара және оның бәсекеге қабілетті өнімдеріне жол ашылған кезде, Палата әкімдікпен бірлесіп, жергілікті өнімдерді өңдеу және бірлескен сату мәселелерін көрсететін өңірдің даму картасын әзірлеуде.

Жергілікті өндірушілерді қолдаудың тиімді құралы мемлекеттік тапсырыс және квазимемлекеттік сектордың тапсырыстары болады. Ол «Атамекен» қазақстандық компаниялардың тапсырыстарына жобалық бағалаулар деңгейінде қатысуын қамтамасыз ету үшін жұмыс істейтінін атап өтті. Қазіргі уақытта Палатаның күш-жігері Оңтүстік Қазақстан облысында да белсенді қолдануға бағытталған.

Мысал ретінде Ресей бола алады, ол санкциялардың арқасында импортты алмастырумен айналысады. Бізде отандық өндірушіні қолдауға арналған құралдар бар. Ең алдымен, ұзақ мерзімді келісімшарттардың болуына байланысты. Мысалға,  «Жасампаз» консорциумының жұмысын алуға болады, онда екі жыл ішінде жергілікті мазмұндағы үлес 52% -ға артты. Бұл өнімді жаңғыртуға және ұзақ мерзімді қорғаныс тапсырысы орнына консорциум қабылдаған жаңа жұмыс орындарын құруға байланысты міндеттемелердің бірі. Қазір біз барлық өңірлерде осы тәжірибені тарату үшін ауыл шаруашылығындағы ынтымақтастықтың табысты мысалдарын жасауға тырысамыз.

Ең алдымен, біздің облыстың кәсіпорындары, мысалы, «Қазатомпром» сияқты ірі кәсіпорындардың мемлекеттік сатып алуларға жәнек ірі кәсіпорын сатып алуларына қатысуын қамтамасыз ету тапсырмасы қойылды.

–ОҚО халық тығыз қоныстанған өңірдің бірі болып табылады, жергілікті тұрғындарды кәсіпкерлікке тарту үшін ӨКП-мен не жасалады?

–Кәсіпкерлік – бұл халықтың көпшілігінің әлеуетін іске асыруға болатын кең ауқымды қауымдастық бірі. ОҚО үшін бұл өте маңызды, себебі бізде елде туудың ең жоғары деңгейі бар. Адамдарды кәсіпкерлікке тарту үшін бизнестің негіздерін оқытуға үлкен көңіл бөлінеді, олар өнімді жұмыспен айналысып, өздерін тамақтандыруға және аяқтан тұруға көмектеседі. Кәсіпкерлікке қолайлы жағдай жасау Палата кеңес беруден, оқыту, құқықтарды қорғау, жобаны қолдау және түпкілікті іске асырудан басталады. Өткен жылы 5598 кәсіпкерге консультациялық көмек көрсетілді, 655 бизнес-жоба әзірленді. Бизнес-мектепте ОҚО-ның 1 786 тұрғыны кәсіпкерлік негіздер бойынша оқыды. «Бастау» жобасы болашақ ауыл кәсіпкерлері үшін табысты жұмыс жасауда.

ОҚО-да сегіз ауданның 1500 тұрғыны өткен жылы өз бизнесін құру дағдыларын игеруге деген ұмтылысын білдірді. Олардың 419-ы қаржыландыруға ие болды, 321 кәсіпкер өз бизнесін ашты, ал 98 кәсіпкер өз бизнесін кеңейтті. Бұл еліміздегі өңірлер арасындағы ең жақсы көрсеткіш. Сондай-ақ, облыста кәсіпкерлік және бизнес негіздері бойынша жоғары сынып оқушыларын кәсіпкерлікке даярлау бойынша жаңа пән сынақтан өтуде.

–Сіздің өңірлік кеңестің жұмысына қандай баға бересіз?

–Тимур Асқарұлы кеңестің қызметіне жоғары баға берді, кәсіби қасиеттердің арқасында, сондай-ақ бизнестің ішкі мәселелерін түсініп, өңірлік кеңестің мүшелері көптеген жүйелік мәселелерді көтерді және шешті. Мысалға, өткен жылы ғана Кеңестің 16 отырысы өтті. Өңір билігі мен іскер топтары арасында нақты және ойластырылған диалог орнатылды. Әрбір ауданда ауылдық кәсіпкерлерді қолдау мақсатында аймақтық кеңестер мен іскер әйелдер кеңесі жұмыс істейді. Бүгінде өңірлік палата облыстың көптеген мәселелерін шешуде мемлекеттің сенімді серіктесі болып табылады. Іскерлік ортада Палата жауапты және сенімді серіктес ретінде қалыптасты.